دوران تحول (بخش سوم - تسلیم شدن حاجی احمد کسمائی)

از خصایص شرقیها یکی این است که به تلقینات بیگانه زود فریفته می شوند و به مجرد اندک پیشرفت در منظورهای ملی و یا شخصی , باد غرور و نخوت به قلب و دماغشان نفوذ می کند و بدون توجه به هدف اصلی , راه دوئیت و نفاق و انشعاب می پویند و بدین وسیله قدرت اجتماع را تضعیف و سیاست دیرین بیگانگان را خواه از روی سوء نیت و خواه به غیر آن , بر اثر جهالت و خود خواهی ها تقویت می نمایند . مخالفت های بی موضوع حاجی احمد کسمائی با میرزا کوچک خان که نهایتا به ضرر هر دو نفر تمام شد یکی از مصادیق برجسته این طرز تفکر است .

وضع داخلی جنگل در زمان وصول اتمام حجت 48 ساعته انگلیسیها چندان رضایت بخش نبود , زیرا روابط میرزا و حاجی احمد به تیرگی گرائیده و شکاف اختلافات همه روزه عمیقتر می شد . مجاهدین چریک کسما (طرفدار حاجی احمد) از میرزا بد می گفتند که چرا مثلا در گوراب زرمخ اقدام به تاسیسات نظامی نموده و به کسما توجهی ندارد و چرا افراد غیر محلی را به کارها مسلط ساخته , خودی ها را فراموش کرده است و این قرینه است بر اینکه مصمم است دست مجاهدین قدیمی را از کارها کوتاه کند . دستجات نظامی نیز به نوبه خود ایراد می گرفتند که چرا حاجی احمد و اعوانش تابع نظم و دیسیپلین نظامی نمی شوند و مایلند در شرایط عهد بوق باقی بمانند در حالتیکه دنیا رو به توسعه و تکامل است و جنگل هم باید خواه ناخواه از جبر تاریخ و ناموس تکامل پیروی کند . کار به آنجا رسید که حاجی احمد کسمائی به اغوای حاجی بحر العلوم رفیع (که از طرفداران جدی وثوق الدوله بود) برادرش شیخ محمود کسمائی را برای ملاقات وثوق الدوله و تسلیم شدن به دولت و اخذ تامین نامه به تهران فرستاد . نامبرده پس از ورود به مرکز چند نامه به نخست وزیر نوشت و آمادگی برادرش را برای تسلیم به دولت با همه اعوان و بستگانش اعلام داشت . رئیس دولت که خود منتظر چنین روزی بود و مسرت درونیش را از این واقعه نمی توانست مخفی کند به درخواست مزبور پاسخ مثبت فوری داد یعنی تقریبا به همان نتیجه رسید که طرح اجرائیش قبلا ریخته شده بود . صیدی قوی با افسون صیاد به دام افتاده بود حالا یکی می خواست وثوق الدوله را راضی کند که لطف کرده و به صید شکار بپردازد و با اعطا تامین به حاجی احمد کسمائی و خلع سلاح قواء تحت فرمانش موافقت نماید . و بدین شکل حاجی احمد کسمائی با تسلیم شدن به دولت و خیانت به میرزا کوچک خان و انقلاب جنگل نامش را به عنوان یکی از خائنین بزرگ به وطن ثبت نمود .