دوران تحول (بخش نخست - زمامداری وثوق الدوله <قسمت اول>)


در اواخر سال1918 میلادی جنگ بین الملل اول پایان یافت . انگلیسیها که از جنگ فاتح بیرون آمده و نفوذشان در شرق گسترش یافته بود , یک تن از دوستان صمیمی و علاقه مند به منافع خود را به زمامداری کشور ایران تحمیل کردند . این شخص میرزا حسن خان وثوق (وثوق الدوله) بود . سیاستمدار ایرانی که قطعه مهمی از خاک ایران (آذربایجان) را شقاقلوس می نامید از نخستین ایام زمامداریش به این فکر افتاد که راه منافع اربابش را از وجود جنگلیها پاک کند و یکبار دیگر صداقت و صمیمیتش را به ولی نعمت خویش بمنصه ظهور برساند . بدین منظور حاجی آقا شیرازی را که از شخصیت های روحانی و مردی آزادیخواه بود به جنگل گسیل داشت تا با سران مؤثر جنگل که به مقام روحانیت احترام داشته اند مذاکره نماید و آنان را به دیانت و تقوای سیاسی رئیس دولت مطمئن سازد و به خلع سلاح دعوت و متقاعد کند . حاجی آقا شیرازی اختیار داشت قول قطعی بدهد که فرمانروایی گیلان بعد از زمین گذاشتن اسلحه و تسلیم شدن به قوا دولت برای شخص میرزا مسلم خواهد بود و با وی در نهایت احترام رفتار می شود . اما میرزا نوع دیگری فکر می کرد . او معتقد بود که وثوق الدوله هر چند مردی آزموده و مبرز در سیاست است اما فردی مرتجع و مطیع بلا اراده سیاست بیگانه است و تسلیم شدن به چنین حکومتی دور از فرزانگی و آزادگی است . سپهدار اعظم رشتی (فتح الله اکبر) که در کابینه وثوق الدوله پست وزارت کشور را به عهده داشت از هیچ فرصتی در خصومت با جنگلیها دریغ نمی ورزید و از یک نامه ای که به مفاخرالدوله نوشته نظرش نسبت به جنگلیها به دست می آید .